"Historyczne zasłony wielkopostne w Łopusznej"
kościół pw. Św. Trójcy i Św. Antoniego Opata
O tradycji
Tradycja zasłaniania prezbiterium płótnami w okresie od Środy Popielcowej
do Wielkiego Tygodnia sięga średniowiecza. Oddzielały one wiernych od czynności liturgicznych przy ołtarzu. Pierwotnie białe lub fioletowe, z czasem dekorowane malowidłami odnoszącymi się do Biblii. Do dzisiaj zachowanych jest kilkanaście zasłon, głównie w Austrii, Szwajcarii i Niemczech, a największa z nich, bo prawie o pow. 60 m2 eksponowana jest w Zittau, w Muzeum Kościoła Św. Krzyża. To niezwykłe dzieło
z 1472 r. cudem uniknęło zniszczeniu i po konserwacji można podziwiać namalowaną na płótnie historię biblijną od stworzenia świata do Sądu Ostatecznego w 90-ciu obrazach ułożonych w formie szachownicy. Również w Zittau w Muzeum Klasztoru Franciszkanów zobaczymy Małą Zasłonę Wielkopostną z 1573 r. przedstawiającą Ukrzyżowanie Chrystusa.
Prawdopodobnie z Austrii rozprzestrzeniła się tradycja malowanych zasłon i dotarła
na Orawę, Spisz i Podhale (Orawka, Łopuszna). W kościele w Orawce możemy oglądać cztery zasłony wielkopostne każdego roku w okresie Wielkiego Postu. Rozwinięte z wałków okrywają ołtarze zgodnie ze swoim przeznaczeniem.
|
|
| Wielka Zasłona Wielkopostna, Muzeum Zittau |
Zasłony Wielkopostne w Łopusznej
|
Do miejsc wyjątkowych gdzie zachowały się zasłony należy również Łopuszna.
Zasłona przedstawiająca Pochód na Kalwarię, jako obraz po konserwacji prezentowana jest pod wieżą kościoła przez cały rok. To przedstawienie namalowane przez artystę ludowego pochodzi z 1753 r.?
|
Zasłona wielkopostna "Droga na Kalwarię" - Łopuszna
|
|
Kolejnym niezwykle cennym obiektem jest odnaleziona zasłona Biczowanie również datowana na połowę XVIII w.
Historia odnalezienia i konserwacji
Proboszcz ks. Kazimierz Foltyn obejmując parafię nie przewidywał, że dokona odkrycia tak cennego obiektu
i zostanie mocno zaangażowany w jego ratowanie. Na strychu pomieszczenia gospodarczego plebanii podczas porządków, jego uwagę zwróciła czarna, pomięta
i postrzępiona tkanina. Po jej rozprostowaniu ujrzał barwny obraz przedstawiający scenę biczowania Jezusa Chrystusa. Z wizytacji parafii i Kroniki Parafialnej wiadomym było, że istniały trzy takie zasłony: Pochód
na Kalwarię Ukrzyżowanie i właśnie odnalezione Biczowanie.
|
|
|
Odnaleziona na strychu zasłona "Biczowanie" - Łopuszna
|
Idąc śladem zasłon z Orawki, w 2016 r. ks. Proboszcz skontaktował się z konserwa- torami dzieł sztuki, i tak rozpoczął się proces ratowania dzieła.
Pierwszym i niezbędnym krokiem było wpisanie obiektu do rejestru zabytków, do czego z ogromnym zaangażowaniem ks. Proboszcza oraz kierownika Delegatury w Nowym Targu mgr Pawła Dziubana, doszło pod koniec grudnia 2018 r. Ten krok pozwolił na ubieganie się o dofinansowanie prac konserwatorskich przy obiekcie przez MWKZ w Krakowie. Tak też się stało,
w maju 2019 r. dotacja została przyznana
w 100% i prace mogły się rozpocząć
|
|
|
Zasłona Biczowanie, w trakcie konserwacji
|
Konserwacja zasłony Biczowanie
Do konserwacji przystąpiono po wcześniejszym opracowaniu programu prac konserwatorskich i zatwierdzeniu go przez Urząd Konserwatorski oraz wydaniu stosownego pozwolenia na prace.
Po przewiezieniu obiektu do pracowni konserwatorskiej poddano go obserwacji
w świetle białym i analitycznym, inwentaryzacji oraz pobrano próbki do badań laboratoryjnych, zarówno tkaniny jak i pigmentów. Wyniki okazały się interesujące jeśli chodzi o technikę i technologię wykonania samego malowidła.
Scena Biczowania o pow. ponad 5 m kw. namalowana jest bardzo ekspresyjnie,
z zachowaniem zasad dobrej kompozycji, żywej kolorystki, co świadczy o biegłości malarza i jego profesjonalizmie.
Z pewnością ikonografia przedstawienia opiera się na wzorze graficznym Petri Querradta wg. kompozycji Christopha Schwartza i określane jest jako Biczowanie przy wysokiej kolumnie. Podobne przedstawienie z XVII w. możemy spotkać
u Sióstr Klarysek w Krakowie.
|
|
|
"Biczowanie przy wielkiej kolumnie" - Kraków Klasztor Sióstr Klarysek
|
Podstawowym założeniem konserwatorskim było przywrócenie takiego stanu obiektu, aby mógł być używany zgodnie ze swoim przeznaczeniem. Z tym zgodził się również ks. Proboszcz oraz Urząd Konserwatorski. Wykonano konserwację zachowawczą uczytelniającą malowidło pozostawiając istniejące ubytki materiału na obrzeżach obrazu. Samą tkaninę wzmocniono poprzez dublaż na nowe płótno odpowiednio zabarwione. Zaproponowano bezpieczny sposób ekspozycji oraz opracowano sposób przechowywania zasłony. Konserwacja trwała od maja 2019 r.
do października 2019 r. Zakończyła się odbiorem komisyjnym akceptującym jej ekspozycję w kościele, w okresie wielkopostnym. Konserwację zasłony wraz z jej sposobem eksponowania i prze-
chowywania opracowali konserwatorka dzieł sztuki mgr Maria Sokół-Augustyńska oraz dr sztuki Grzegorz Głazik.
Zasłony wielkopostne w Łopusznej można zobaczyć przed i po nabożeństwach
odprawianych w kościele.
|
|
|
Komisja konserwatorska w kościele parafialnym
Łopuszna, listopad 2019 r.
|
|
Zasłona w Łopusznej to wyjątkowy obiekt, z którego Parafia może być dumna. Tym samym zostaje ona wpisana na listę nielicznych posiadaczy tego typu zabytków kultury materialnej ludzkości.
W czasie wizyty w Zittau autorka konserwacji zasłony Biczowanie nawiązała kontakt z Dyrektorem Muzeum, który wyraził wielkie zainteresowanie zasłoną z Łopusznej prosząc o jej fotografie oraz bliższy opis. Z pewnością usłyszy o niej międzynarodowe środowisko badaczy tych nielicznych już zabytków.
|
Zasłona Wielkopostna Biczowanie, połowa XVIII w. kościół parafialny w Łopusznej
|
|
Opr. Maria Sokół-Augustyńska
konserwatorka dzieł sztuki
Kraków, 10 stycznia 2020 r.